Otomatik dil işleme (NLP), makinelerin insan dilini metin veya konuşma biçiminde anlamasını, üretmesini, yorumlamasını veya işlemesini sağlayan yöntem ve teknolojilerin tümünü kapsar. Dilbilim, bilgisayar bilimi ve yapay zekânın kesişiminde yer alan NLP, bilgisayarlara dilsel yetenekler kazandırmayı amaçlar ve doğal dillerin karmaşıklığı, çok anlamlılığı ve zenginliğiyle başa çıkmayı gerektirir. Bu alan, biçimsel dilleri (programlama dilleri gibi) işleyen sistemlerden farklıdır; çünkü anlamsal belirsizlik, çok anlamlılık, değişken sözdizimi ve örtük bağlamlarla başa çıkmak zorundadır.

Kullanım alanları ve örnekler

NLP, sosyal medyada duygu analizi, otomatik çeviri (Google Translate, DeepL), metin üretimi (chatbotlar, sesli asistanlar), belge özetleme, bilgi çıkarımı (arama motorları, otomatik izleme), dilbilgisi düzeltme, konuşma tanıma ve konuşma sentezi gibi çok sayıda kullanım alanına sahiptir.

Örneğin, otomatik e-posta yanıt sistemleri, mesaj içeriğini anlamak ve uygun yanıtlar önermek için NLP kullanır. Şirketler, müşteri geri bildirimlerini analiz etmek ve yeni eğilimleri veya sorunları tespit etmek için NLP'den yararlanır.

Başlıca yazılım araçları, kütüphaneler ve framework'ler

NLP alanında yaygın olarak kullanılan framework ve kütüphaneler arasında NLTK (Python), spaCy, Stanford NLP, OpenNLP ve CoreNLP sayılabilir. Derin öğrenme için Transformers (Hugging Face), Fairseq (Facebook), BERT, GPT ve T5 öne çıkan araçlardır. Konuşma tanıma için sıklıkla Kaldi, DeepSpeech ve Wav2Vec kullanılır. Otomatik çeviri için MarianNMT ve OpenNMT tercih edilir.

Son gelişmeler, evrim ve eğilimler

Son dönemdeki büyük ilerlemeler, GPT-4, BERT veya LLaMA gibi büyük dil modellerine (LLM) dayanmaktadır. Bu modeller, metin anlama, üretme ve çeviri gibi karmaşık görevleri insan seviyesine yakın başarıyla gerçekleştirebilir. NLP'nin çok modlu sistemlere (metin, görsel, ses) entegrasyonu, kaynak verimliliği için model optimizasyonu ve dilsel önyargı ve hatalara karşı dayanıklılığın artırılması başlıca eğilimler arasındadır. Ayrıca, NLP'nin sağlık, hukuk ve finans gibi alanlara özel uyarlanması giderek yaygınlaşmaktadır.